Məzmuna keç

Bərabər imkanlar

Vikipediya, azad ensiklopediya
Liberalizm
İdeyalar
Siyasi azadlıq
Kapitalizm • Bazar iqtisadiyyatı
İnsan hüquqları
Hüquqi dövlət
İctimai müqavilə
Bərabərlik • Millət
Plüralizm • Demokratiya
İdeyadaxili hərəkatlar
Libertarianlıq
Neoliberalizm
Sosial liberalizm

[şablon]

Bərabər imkanlar (ing. Equal opportunity) — bütün fərdlərin cinsindən, irqindən, etnik mənsubiyyətindən, dinindən, fiziki imkanlarından, sosial statusundan və digər fərqləndirici xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq, eyni hüquq və imkanlara malik olması prinsipidir.[1] Bu prinsip, demokratik cəmiyyətlərin təməl dəyərlərindən biri hesab olunur və müxtəlif sahələrdə — təhsil, əmək bazarı, hüquq sistemi, siyasi iştirak və sosial xidmətlərdə tətbiq olunur.[2][3][4]

Mahiyyəti

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bərabər imkanlar prinsipi sosial ədalətin və insan hüquqlarının qorunmasına yönəlmişdir.[2][3][4] Bu prinsipə əsasən, heç bir şəxs doğulduğu mühitə və ya ona xas olan xüsusiyyətlərə görə ayrı-seçkiliyə məruz qalmamalıdır. [5]Məqsəd, insanların potensialını tam reallaşdırmaları üçün ədalətli şərtlər yaratmaqdır. Bərabər imkanlar ideyası müasir formada ilk dəfə Avropa maarifçiliyi dövründə formalaşmağa başlamış, daha sonra XX əsrdə vətəndaş hüquqları hərəkatları ilə daha geniş yayılmışdır. 1948-ci il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, eləcə də müxtəlif beynəlxalq və milli qanunvericilik aktlarında bu prinsipin tətbiqi təmin edilmişdir.[6][7]

Bərabər təhsil imkanları uşaqların və gənclərin bacarıq və maraqlarına uyğun olaraq, keyfiyyətli təhsilə çıxışını təmin etməyi nəzərdə tutur. İşə qəbul, əmək haqqı və karyera inkişafında ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi bərabər imkanların vacib aspektidir.[8]

Siyasi təmsilçilikdə gender balansı, əlilliyi olan şəxslərin və etnik azlıqların iştirak hüququ bu sahədə bərabər imkanların əlamətidir. Ədalətli mühakimə hüququ, hüquqi yardıma çıxış və qanun qarşısında bərabərlik də bu prinsipin tərkib hissəsidir.[9]

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və digər normativ-hüquqi aktlar vətəndaşların hüquq bərabərliyini və ayrı-seçkiliyin yolverilməzliyini təmin edir. Həmçinin, Gender bərabərliyi haqqında və Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında qanunlar da bu sahədə mühüm rol oynayır.[10]

Bəzi hallarda bərabər imkanlar formal olaraq mövcud olsa da, real şəraitdə sosial maneələr və gizli ayrı-seçkilik halları müşahidə olunur.[11] Bu səbəbdən tədqiqatçılar və hüquq müdafiəçiləri yalnız hüquqi tədbirlərlə deyil, həm də maarifləndirmə və sosial siyasətlə bu fərqlərin aradan qaldırılmasının vacibliyini vurğulayırlar.[12]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Yo Jackson, redaktorEncyclopedia of multicultural psychology, Sage Publications, 2006, ISBN 1-4129-0948-1, 29 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2011
  2. ↑ 1 2 Nicole Richardt; Torrey Shanks, Equal Opportunity, International Encyclopedia of the Social Sciences, 2008, 24 sentyabr 2015 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2011, via Encyclopedia.com
  3. ↑ 1 2 Hill, Gerald N.; Hill, Kathleen. Real life dictionary of the law: taking the mystery out of legal language. Los Angeles: General Pub. Group. 1997. ISBN 9781575440545.
  4. ↑ 1 2 equal opportunity, Merriam-Webster, 11 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2011
  5. ↑ Kamarck, Kristy N. "Diversity, Inclusion, and Equal Opportunity in the Armed Services: Background and Issues for Congress" (PDF). eCommons. Cornell University Library. səh. 42. 7 noyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 7 noyabr 2021.
  6. ↑ John W. Gardner, Excellence: Can we be equal and excellent too?, Norton, 1984, 47, ISBN 0-393-31287-9, 29 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2011
  7. ↑ "Gender Equality". www.un.org (ingilis). 16 dekabr 2015. 18 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2020.
  8. ↑ Valentino Dardanoni, University of Palermo, Gary S. Fields, Cornell University, John E. Roemer, Yale University, Maria Laura Sánchez Puerta, The World Bank, "How Demanding Should Equality of Opportunity Be, and How Much Have We Achieved?", Cornell University – Digital Commons ILR, 2006, 24 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 24 iyul 2012, Agreement is widespread that equality of opportunity holds in a society if the chances that individuals have to succeed depend only on their efforts and not on extraneous circumstances.
  9. ↑ Marjorie Conley. "Sciences Po – an elite institution's introspection on its power, position and worth in French society". portfolio. 9 sentyabr 2003. 20 oktyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2011. created new entrance criteria for students coming from less economically favored social strata.
  10. ↑ Ricardo Paes de Barros. Francisco H. G. Ferreira, Jose R. Molinas Vega, and Jaime Saavedra Chanduvi, Measuring inequality of opportunity in Latin America and the Caribbean, Palgrave Macmillan and the World Bank, 2009, ISBN 978-0-8213-7745-1, 26 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2011, page xvii
  11. ↑ Paul de Vries, "equal opportunity", Blackwell Reference, 12 sentyabr 2011, 20 oktyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2011
  12. ↑ Swire, Peter P. "Equality of opportunity and investment in creditworthiness. (Symposium – Shaping American Communities: Segregation, Housing & the Urban Poor)". University of Pennsylvania Law Review. University of Pennsylvania, Law School. 1995. Highbeam Research article September 12, 2012.

Ədəbiyyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bərabər_imkanlar&oldid=8243512"